“ŞEKER PANCARI POSASI
GELİŞTİRME TEKNOLOJİSİ”
YÜKSEK LİSANS SEMİNERİ
Danışman : Doç. Dr. Fulya TAN
BİYOSİSTEM MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
TEKİRDAĞ/2017
İçindekiler
1.Şeker Pancarı
Posasının Tanımı …………………….... 1
2.Küspenin Tanımı …..…………....…………………….....1
2.1. Küspenin Yapısı ...……………………………………...2
2.2. Küspenin Muhafazası …………………………………...2
2.3. Sağlık Problemleri .....…………………………………...3
3.Küspenin Hayvanlar
İçin Önemi ...…………………...... 3
4.Küspe Depolama
Yöntemleri ..………………………..... 4
4.1.Olduğu Gibi Depolama ...………………………………...4
4.2.Samanla Depolama .....……………………………….......5
4.3.Üre Ve Melas İle Depolama ....…………………………....5
5.Küspenin Kullanımı ..……………………………………. 6
6.Küspe Eldesi ..………………………………………….... 6
7.Küspe Aşamaları....…………………………………….... 7
8.Kurutma Sistemi Ve
Yan Ürün Eldesi .....……………… 8
9.Rasyonlar .……………………………………………….. 10
Şekiller
1.Küspe Aşamaları Ve
Kuru Küspe Eldesi ……………….
7
2.Konya Şeker Fabrikası
Prosesi ..……………………….
7
3. Siyah-Alaca İneği
İçin Rasyon Örneği ....…………….
10
4.Besi Sığırları İçin
Rasyon Örneği ……………………..
10
1.Şeker
Pancarı Posası: Çiftçilerimizin
“küspe” diye adlandırdığı, kuru ve yaş olarak hayvanların tüketimine sunulan
şeker sanayi yan ürünü olan pancar posası enerjisi yüksek süt ve besi
sığırlarında yaygın olarak kullanılır. Hayvanların severek tükettiği sindirim
derecesi yüksek, ucuz bir yem kaynağıdır. Sulu yemlerin bulunmadığı kış
aylarında hayvanların yaş yem ihtiyacını karşılar. Saman gibi kaba yemlerin
hayvanlar tarafından daha iyi yenmesini sağlar.
Şeker pancarı
küspesinin hayvanlara zararı olmaması için çok iyi istiflenmesi
gerekmektedir. Aksi
takdirde küflenme meydana gelir ve bu küflenme ile kötü kokular oluşur. Şeker
pancarı küspesinin küflenmesi besin değerini düşürür ve hayvan sağlığını
olumsuz yönde etkiler. Şeker
pancarı küspesi doğru bir şekilde depolanmamış ve hayvanlara
verilmişse şiddetli ishale neden olabilmektedir. İshal sonucunda hayvanda
halsizlik oluşur. Hayvanların bağırsaklarında iltihaplanmalara neden
olur. Genç hayvanlarda özellikle danalarda eklem iltihaplanması neden
olabilmektedir.
2.Küspe: Çiftçilerimizin
“küspe” diye adlandırdığı şeker pancarı posası, şeker fabrikası yan ürünüdür. (Fabrika
Atığı)
Hayvan yemi,
gübre ya da yakacak olarak kullanılan, yağı ya da suyu çıkarılmış her türlü
yağlı tohum ve bitki artığıdır.
2.1.
Küspenin Yapısı: Pancar
küspesinde bol miktarda protein vardır. Bu sebeple küspeler protein kaynağı
olarak kullanılmaktadır. Bol süt veren ineklerin protein ihtiyaçlarını küspe
kullanmadan temin etmeye hemen hemen imkân yoktur.
2.2.
Küspenin Muhafazası: Pancar
küspesi, muhafazası iyi paketlerde bozulmadan uzun süre dayanır. Örneğin 30 kg
vakumlu poşetler Pancar küspesinin bozulmadan 12 ay dayanmasını sağlar. En
uygun saklama yöntemi silaj yapım tekniğine göre depolanmasıdır. Yani
sıkıştırılarak ve üzeri hava almayacak şekilde kapatılarak saklanmasıdır.
2.3.
Sağlık Problemleri: Şeker pancarı küspesi sadece Yozgat Şeker Fabrikası’nda
şeker oranı sıfırdır. Diğer fabrikalarda şeker oranı olduğundan uzun süreli
tüketilmesi ve fazla tüketilmesi durumunda hayvan sağlığını olumsuz etkilediği
için uzun süreli saklanamaz, çabuk bozulur. Aksi takdirde küflenme meydana
gelir ve bu küflenme ile kötü kokular oluşur. Şeker pancarı küspesinin
küflenmesi besin değerini düşürür ve hayvan sağlığını olumsuz yönde etkiler.
İyi saklanmamış pancar posası ile beslenen hayvanlar, şiddetli bir ishale
yakalanarak halsiz kalır. Bağırsak iltihaplanmaları ortaya çıkar. Genç
danalarda eklem iltihaplanmaları görülür.
ü Yaşanan Sorunlar;
ü Karaciğer bozulması
ü İshal
ü İshale bağlı halsizlik
ü Bağırsaklarda iltihaplanma
3.Küspenin Hayvanlar İçin Önemi: Hayvanlara kışın genelde saman türü
kuru yemler verilmektedir. Şeker pancarı küspesi, kışın hayvanların yaş yem
ihtiyacını karşılar. Şeker pancarı küspesi saman ve türlerinin hayvanlar
tarafından daha kolay tüketilmesine yardımcı olur. Pancar küspesi süt inekçiliğinde bir günde 6
kg tüketilmesinde pek sakınca yoktur. Pancar küspesi kesimlik besi yapan
işletmelerde fazla tüketilebilir.
4.Küspe Depolama Yöntemleri: Yaş pancar posası yerde depolandığı
gibi 2 veya 3 tarafı duvarlarla çevrili silolarda yada çiftçimizin küspelik
diye adlandırdığı 4 duvarla çevrili yerlerde de depolanabilir.
4.1.Olduğu Gibi Depolama: Şeker pancarı küspesinin içerisine
herhangi bir katkı maddesi katılmaz. Silajın yapılacağı yer sert ve düz
olmalıdır. Zemine saman serilir ve üzerine şeker pancarı küspesi boşaltılarak
ayaklarla iyice ezilerek sıkılaştırma işlemi yapılır.
4.2.Samanla Depolama: Fabrikadan yeni getirilen posanın
su oranı %80-85 civarındadır. Silaj yapılacak küspenin genellikle su oranı
%60-70 oranında olmalıdır. Bunun için 1 ton küspeye 300kg ile 500kg arasında
saman katılarak su oranı düşürülmelidir. Bu oran saman ile posa düzgün bir
şekilde karıştırılarak yapılırsa 400-500 kg kadar çıkabilir. Silaj yapılacak
zemine 8-10 santimlik saman serilir. Saman ve küspe kat kat istiflenir. Saman
ile silaj yapılırsa küspenin suyunun dışarı sızması ve ekşimesi engellenmiş
olur.
4.3.Üre Ve Melas İle Depolama: Depolamada posanın üzerine samana ek
olarak melas ve ürede katılır. Bu yöntem ile enerji ve protein değeri artırılır.
Bir ton pancarın silajı için 300kg ile 500kg arası saman, 30kg melas ve 5-10kg
üre kullanılır. Üre sindirimi kolaylaştırmak için kullanılır. Melas koyu
kıvamlı olduğu için suyla eritilerek süzgeçli kova ile posaya dökülür. Üre
melaslı suda eritilerek veya elle eşit şekilde serpilerek posaya katılabilir.
Bunlar siloya 8-10 cm kalınlığında kat kat doldurulur. Her kat ayakla veya
traktörle çiğnenerek iyice sıkıştırma sağlanır. Silo yüksekliği 1m oluncaya
kadar bu işleme devam edilir. Melas protein değerini yükseltmek için
kullanılmaktadır. Melas su ile eritilerek konulur. Ürede melaslı suda eritilip
küspenin içerisine katılır. Küspe, melas
ve üre kat kat silolanır. Silaj üç haftada olgunluğa ulaşmaktadır.
Bu üç
depolama yönteminde de silonun üzeri hava almayacak şekilde kapatılmalıdır.
Silonun doldurulma işlemi tamamlandıktan sonra yağışlı günlerde silo tabanını
sulardan korumak için silo etrafında 25-30cm derinliğinde drenaj kanalı
kazılmalıdır.
5.Küspe Kullanımı: Kuru şeker pancarı küspesi
ağırlığının beş, altı katı su çekme özelliğine sahiptir. Hayvanlara verilmeden
önce küspe ıslatılarak verilmelidir. Silajlı küspe hayvanlara verileceği zaman
hayvanın ağırlığının %5 oranını geçmemelidir. Kullanılacak miktar hayvanların
ırkına ve cinsine göre değişmektedir.
ü Süt ve besi ineklerinde 20-30kg
ü Düvelerde 10-12kg (Günde)
ü Danalarda 5-6kg (Günde)
ü Buzağılara ise 4.aydan itibaren küspe
verilmeye başlanabilir.
6.Küspe Eldesi: Şeker prosesinde pancar içindeki
şeker alındıktan sonra çıkan küspe, dökme olarak isteyen çiftçiye
verilmektedir. Açıkta kalan küspenin bozulmasını önlemek ve küspeyi katma
değerli bir ürün haline getirmek için iki yöntem uygulama koyulmuştur.
ü Küspenin balya makinelerinde yaklaşık
1 tonluk paketler halinde ultraviyole streç filmle sarılarak bozulmadan uzun
süre korunması sağlanmaktadır.
ü Küspenin
kurutularak pelet halinde melaslı kuru küspe haline getirilmesidir.